Stopa cukrzycowa

Przyczyny powstawania

Zespół stopy cukrzycowej to zespół zmian chorobowych pojawiających się na kończynach dolnych u osób chorych na cukrzycę.

Przyczyną zespołu stopy cukrzycowej są zmiany w naczyniach krwionośnych (niedokrwienie) oraz uszkodzenie włókien nerwowych (neuropatia). Pogorszenie unaczynienia i unerwienia stopy chorego na cukrzycę postępuje najczęściej równocześnie, ale tylko jedna z tych zmian jest dominująca. Czynnik dominujący określa rodzaj zespołu stopy cukrzycowej i tak wyróżnić możemy: zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej lub zespół stopy cukrzycowej neuropatycznej.

Rysunek: Zespól stopy cukrzycowej – podział ze względu na czynnik dominującyNeurapatia obwodowa czyli zapalenie nerwów obwodowych – jest jednym z powikłań przedłużającej się hiperglikemii i dotyka zarówno somatyczne, jak i autonomiczne wypustki komórek nerwowych obu nóg. Pacjent ma zmniejszone czucie bólu, temperatury i dotyku w chorej nodze a ponieważ nie odczuwa bólu przy zranieniu czy ucisku, często dochodzi do uszkodzeń skóry i tworzenia się owrzodzeń, które nie są przez niego zauważalne a przez to i późno zaczynają być leczone. Późno wykryte owrzodzenia mogą być wówczas zbyt zaawansowane, aby mogły być skutecznie leczone.

Neuropatia motoryczna powoduje utratę siły mięśni i ścięgien stopy i w konsekwencji, zniszczenie stawów. To z kolei prowadzi do koncentracji obciążenia na kilku małych obszarach powierzchni podeszwowej, a w konsekwencji do tworzenia się modzeli. Końcowym etapem zmian jest deformacja stopy.

Angiopatia czyli uszkodzenie naczyń krwionośnych – zaburzenia ukrwienia charakteryzuje się nieprawidłowym przepływem w naczyniach tętnic goleni szczególnie piszczelowych i strzałkowych. Niekontrolowana cukrzyca sprzyja rozwojowi choroby tętnic. Kontrola zawartości glukozy we krwi jest jednym ze sposobów prewencji, jest również warunkiem wstępnym rozpoczęcia procesu gojenia się rany.

Dlatego możemy wyróżnić:

  • neuropatyczne wrzody stóp, które stanowią dwie trzecie wszystkich cukrzycowych wrzodów stóp
  • angiopatyczne wrzody stóp (~ 10%)
  • mieszane wrzody stóp (~ 25%)

Grupy ryzyka

  • Chorzy na cukrzycę.
  • Osoby z niezdiagnozowaną cukrzycą!

Choroba ta dotyczy w większym stopniu osób z cukrzycą typu II, czyli tą nie wymagającą wstrzyknięć insuliny.

Powikłanie w postaci stopy cukrzycowej występuje u około 20% leczonych szpitalnie z powodu cukrzycy i jest przyczyną 50% wszystkich amputacji kończyn wykonywanych w oddziałach chirurgicznych.

Objawy

Zespół stopy cukrzycowej neuropatycznej

Dominujące objawy:

  • zanik czucia: dotyku, bólu i temperatury

Chory nie odczuwa obecności działania na niego szkodliwego bodźca takiego jak: skaleczenie, oparzenie, uwieranie przez zbyt ciasne buty, obecności ciała obcego w bucie. Niewrażliwość na ból jest podstawowym elementem sprzyjającym powstawaniu owrzodzenia podeszwy stopy. Neuropatyczna stopa cukrzycowa jest ciepła, zachowane są przepływy w tętnicach, ale zdeformowane są stawy i kości tworzące stopę.

U pewnej grupy pacjentów powstają zmiany w stawach polegające na stopniowym niszczeniu drobnych stawów stopy w wyniku czego dochodzi do znacznych zniekształceń stóp. Konieczne jest wówczas noszenie specjalnego obuwia wykonanego na indywidualne zamówienie. Noszenie zwykłych źle dopasowanych butów bardzo często prowadzi do powstania owrzodzenia.
Zespół stopy cukrzycowej niedokrwiennej – angiopatycznej
Dominujące objawy:

  • wzmożone odczuwanie bólu

Główne dolegliwości to ból nasilający się zwykle w nocy, towarzyszący często bolesnym kurczom mięśni, uczucie mrowienia i kłucia w nodze.

W zależności od poziomu zwężeń i zamknięć tętnic kończyny dolnej dochodzi do powstawania martwicy różnych obszarów stopy.
Najcięższą postacią choroby jest zamknięcie dużych tętnic kończyny dolnej powyżej kolana. Skutkuje to obumarciem tkanek stopy, a niekiedy również podudzia. Martwicy ulegają najczęściej palce stopy. Niedokrwienną stopę cukrzycową cechuje zachowanie unerwienia przy jednoczesnym upośledzeniu ukrwienia kończyny.
Nie leczony zespół stopy cukrzycowej prowadzi do amputacji kończyny.

Umiejscowienie

U chorych z neuropatią cukrzycową owrzodzenia lokalizują się przede wszystkim w miejscach powtarzających się urazów i dotyczą zwykle powierzchni podeszwowej stopy w okolicy głów kości śródstopia, pięty oraz palców. Zwykle owrzodzenia neuropatyczne są niebolesne. Dodatkowo, w wyniku zaburzeń neuroartropatycznych, stopa ulega charakterystycznemu zniekształceniu – staje się bardziej wyżłobiona, palce przybierają kształt młoteczkowaty, zmienia się sposób chodzenia, a w nadmiernie obciążonych punktach nieprawidłowego podparcia stopy tworzą się modzele (odciski) mogące być późniejszą przyczyną niegojących się ran i owrzodzeń. 

 

W przypadku niedokrwiennej stopy cukrzycowej przewlekłe niedotlenienie tkanek, sprawia że stopa zaczyna obumierać – tworzą się opuchlizny, wrzody, martwice i pęknięcia, deformują się paznokcie a tkanki miękkie zanikają i cała stopa zaczyna być sina.

Leczenie

Kompetencje do leczenia ma lekarz – specjalista w dziedzinie diabetologii, chirurgii, w tym naczyniowej oraz ortopedii. W terapii aktywnie uczestniczą pielęgniarki. Najważniejsze jest utrzymanie poziomu cukru we krwi w optymalnych, fizjologicznych granicach.

Leczenie jest kompleksowe – przyczynowe i miejscowe.
Chirurgicznie opracowuje się rany, udrażnia się zwężone naczynia krwionośne, stosuje różnorodne protezy naczyniowe pozwalające ominąć zatkane tętnice przez co poprawia się przepływ krwi w stopie. Wraz z leczeniem chirurgicznym kontroluje się poziom cukru w organizmie oraz podaje leki wspomagające leczenie. Oprócz insuliny i antybiotyków chory otrzymuje leki poprawiające ukrwienie kończyny, zmniejszające lepkość krwi, ułatwiające docieranie jej do niedokrwionych struktur, poprawiające gojenie i bliznowacenie ran. Stosuje się również odpowiednią dietę.

Profilaktyka

Podstawowe znaczenie w profilaktyce rozwoju stopy cukrzycowej ma prawidłowe leczenie cukrzycy, kontrola i zachowanie prawidłowego poziomu cukru we krwi.

Po rozpoznaniu cukrzycy pacjent powinien:

  • rzucić palenie
  • delikatnie i ostrożnie dbać o swoje stopy
  • systematycznie kontrolować ukrwienie i unerwienie stóp

W przypadku pojawienia się zmian chorobowych stóp, wczesne zgłoszenie się do lekarza, niejednokrotnie zapobiega konieczności amputacji w obrębie kończyny dolnej.

Pielęgnacja stóp u osób chorych na cukrzycę powinna polegać na:

  • codziennym oglądaniu – kontrolowaniu ukrwienia i czucia, myciu w ciepłej (nie gorącej) wodzie, delikatnym i starannym osuszaniu – zwłaszcza przestrzeni pomiędzy palcami
  • dbałości o pielęgnację paznokci – regularne ich przycinanie (ale nie zbyt krótko)
  • starannym doborze obuwia – powinno być dostatecznie szerokie, w odpowiednim rozmiarze (pacjenci u których doszło do rozwoju neuropatii, z powodu pogorszenia czucia mają skłonność do kupowania butów za małych, o rozmiarze mniejszym od tego który nosili dotychczas), obcas powinien być niski i szeroki wskazane jest aby buty były wiązane
  • przed każdym założeniem butów trzeba sprawdzić czy jego wnętrzu nie ma ostrych przedmiotów, wystających szwów lub zagiętych wkładek
  • noszeniu bezuciskowych skarpet wykonanych z naturalnych surowców (zbyt obcisłe utrudniają krążenie krwi)
  • ochronie stóp przed nadmiernym: moczeniem, forsowaniem ćwiczeniami czy też nagrzewaniem (na przykład kocem elektrycznym czy innymi źródłami energii)
  • nie używaniu maści na odciski – chyba, że lekarz zaleci inaczej

Wszelkie zauważone zmiany w obrębie stopy takie jak opuchlizna, zmiana koloru, zanik czucia powinny być jak najszybciej skonsultowane z lekarzem.

Nie wolno lekceważyć nawet niewielkich skaleczeń, pęknięć skóry czy ran, zawsze zabezpieczyć je jałowym opatrunkiem, pokazywać przy okazji rutynowych wizyt u lekarza. W przypadku braku postępu w gojeniu pilnie skonsultować z lekarzem.

Zapytaj o rozwiązanie

Przepisz kod z obrazka

captcha

Zgodnie z Ustawą o wyrobach medycznych z dn. 7 kwietnia 2022 r., informujemy, że strona zawiera reklamę m. in. wyrobów, które są przeznaczone wyłącznie dla profesjonalistów. Klikając na poniższe pole potwierdzasz, że profesjonalnie wykorzystujesz wyroby medyczne.

Jeżeli chcesz zapoznać się z ofertą medycznych wyrobów konsumenckich, zapraszamy na stronę plastry.matopat.pl

PRZEKIERUJ MNIE NA STRONĘ DLA KONSUMENTÓW