Owrzodzenia podudzi
Przyczyny powstawania
Przyczyny powstawania owrzodzeń podudzi są zróżnicowane, wewnętrznie skomplikowane i prawie wyłącznie pochodzenia endogenicznego-wewnętrznego.Bez wątpienia jednak, najczęstszą przyczyną powstawania owrzodzeń podudzi jest nadciśnienie żylne i niewydolność tętnicza.Inne prawdopodobne przyczyny owrzodzeń podudzi:
- nadciśnienia tętniczego: martwicze naczyniowe zapalenie skóry – necrotic angiodermatitis (syndrom Martorell’a),
- infekcji: zapalenie szpiku, gruźlica, piodermia zgorzelinowa, trąd, ukąszenia owadów
- zapalenia naczyń: guzkowe zapalenie okołotętnicze, reumatoidalne zapalenie stawów
- zaburzenia hematologicznego: anemia hemolityczna, zaburzenia fibrynolityczne
- zaburzeń neurologicznych: zapalenie istoty szarej rdzenia, neuropatia obwodowa (cukrzyca)
- nowotworów: rak mieszany podstawnopłaskokomórkowy (wrzód Marjolin’a), czerniak, mięsak Kaposi, chłoniak
Występowanie
- 75 % wszystkich naczyniowych owrzodzeń podudzi przypisuje się tylko nadciśnieniu żylnemu – owrzodzenia żylne
- 15% oprócz nadciśnienia żylnego, powstaje również na skutek miażdżycy tętnic – owrzodzenia mieszane
- 10% to owrzodzenia tętnicze
Owrzodzenia żylne powstają na skutek poważnie upośledzonej sprawności układu naczyń żylnych nogi. Przy zaawansowanej niewydolność żył kończyn dolnych dochodzi do zaburzeń krążenia żylnego w kończynach dolnych i uszkodzenia zastawek żylnych – skutkiem czego jest zastój krwi i jej zwiększone ciśnienie w naczyniach żylnych. Zastawki kontrolują przepływ krwi, tak aby płynęła ona tylko w kierunku serca, by nie cofała się. W przypadku uszkodzenia i nieprawidłowego działania zastawek krew spływa z powrotem do kończyny dolnej. Zwiększa się ciśnienie krwi w układzie żylnym, które jeśli nie jest leczone powoduje uszkodzenia kolejnych zastawek i żył powierzchownych. Ścianki żył tracą swoją elastyczność i sprężystość, grubieją. Dla potrzeb leczenia oraz zapobiegania ponownego pojawienia się owrzodzenia, bardzo ważne jest zidentyfikowanie miejsc niewydolności żylnej.
Czynniki ryzyka
- otyłość
- praca w pozycji siedzącej lub stojącej, doprowadzająca do zastoju krwi w żyłach kończyn dolnych
- czynniki dziedziczne – występowanie żylaków u rodziców
- wiek, najbardziej zagrożone są osoby po 60 roku życia
- płeć, żylaki statystycznie częściej występują u kobiet niż u mężczyzn
- ilość przebytych ciąż (im więcej tym większe zagrożenie wystąpienia żylaków)
- zaparcia
- płaskostopie
- doustna antykoncepcja
- wysoki wzrost
Objawy
Początkowy etap niewydolności żylnej: uczucie ciężkości nóg, zwłaszcza w godzinach wieczornych, pojawienie się tzw. pajączków i żył siateczkowatych. Kolejnym etapem rozwoju choroby są: pojawiające się obrzęki wokół kostek, potem również obrzęki całego podudzia. Początkowo obrzęki mijają po nocnym odpoczynku, następnie przechodzi ona w stały. Z czasem powstawać mogą żylaki, czyli trwałe poszerzenie żył powierzchownych.Zaawansowana niewydolność układu żylnego kończyn dolnych tu pojawiają się zmiany troficzne skóry, czyli przebarwienia, wypryski i stwardnienia. Potem pojawią się swędzenie, wypryski, pęknięcia pokrywającej żylaki zniszczonej skóry co nieuchronnie zmierza do powstania trudno gojących się ran zwanych owrzodzeniami podudzi.
Umiejscowienie
- Typowe owrzodzenie żylne zlokalizowane jest powyżej kostki przyśrodkowej podudzia.
- Owrzodzenia niedokrwienne (tętnicze) często występują na grzbiecie palców stopy, na pięcie lub na przedniej powierzchni goleni.
- Owrzodzenia gośćcowe najczęściej obejmują boczną i tylną powierzchnię dalszej części podudzia, a także okolicę stawu skokowego.
Do kogo po poradę
Oczywiście w pierwszej kolejności do lekarza pierwszego kontaktu, który powinien skierować nas do specjalisty chirurga. Obecnie najlepsza metodą diagnozowanie niewydolności żylnej jest wykonanie badania USG z kolorowym dopplerem.
Jak leczyć
W przypadku owrzodzeń będących konsekwencją zaawansowanej niewydolności żylnej, obrzęków podudzi, nieleczonych żylaków, standardem jest wielokierunkowy model leczenia obejmujący:
- leczenie miejscowe rany – leczenie opatrunkami,
- kompresoterapię – leczenie bandażami lub specjalnymi pończochami,
- farmakoterapię – leczenie środkami farmaceutycznymi – lekami,
- i ostatecznie likwidację refluksu żylnego – leczenie chirurgiczne.
Postępowanie miejscowe ma na celu przyspieszenie oczyszczenia owrzodzenia z tkanek martwiczych oraz pobudzenie procesu gojenia. Celem leczenia zachowawczego jest odwrócenie efektów nadciśnienia żylnego, poprawa powrotu żylnego, a zatem – zmniejszenie obrzęku. Podstawę leczenia zachowawczego stanowi terapia uciskowa. Zwiększa ona miejscowe ciśnienie hydrostatyczne oraz zmniejsza ciśnienie w żyłach powierzchownych, ograniczając przesięk płynu z naczyń. Dzięki stopniowanemu uciskowi przyspiesza się przepływ krwi w żyłach układu głębokiego. Niezmiernie ważnym elementem leczenia zachowawczego jest farmakoterapia.
Leczenie owrzodzeń podudzi jest trudne oraz długotrwałe dlatego, aby było ono jak najmniej kosztowne i skuteczne to musi opierać się na szczerej i systematycznej współpracy pacjenta z lekarzem.
Profilaktyka
Czynniki na które człowiek ma wpływ to WAGA i TRYB ŻYCIA.
WAGA:
- zrzucenie nadwagi
TRYB ŻYCIA:
- zwiększenie aktywności fizycznej zwłaszcza spacery, jazda na rowerze, pływanie. Aktywność fizyczna powoduje uruchamianie tzw. „pompy łydkowej”. Skurcze mięśni nóg pobudzają krążenie żylne, przepychając krew w kierunku serca – krew nie zalega w żyłach.
- dbanie o siebie na stanowisku pracy zwłaszcza jeśli cały czas przebywa się w pozycji siedzącej – podnóżki, unikanie przebywania długotrwałego bez ruchu lub stojącej. Wykonywanie ćwiczeń umożliwiających pracę mięśni łydek – na przykład marsz w miejscu w pozycji stojącej, zginanie grzbietowe stopy przy przebywaniu w pozycji siedzącej.
Kiedy już dochodzi zaburzeń w mikrokrążeniu, to można wprowadzić korektę poprzez stosowanie gotowych wyrobów uciskowych:
- podkolanówki
- pończochy
- rajstopy przeciwżylakowe
oraz leczenie farmakologiczne – zawsze poprzedzone konsultacją z lekarzem lub farmaceutą.
