Nasze rozwiązania

Hanna Szymkiewicz

Europejskie Centrum Opieki Długoterminowej

Rana to, przerwanie ciągłości skóry, które może obejmować także głębsze tkanki i narządy. Przyczyną powstania rany mogą być czynniki zewnętrzne lub wewnętrzne, związane z zaburzeniami fizjologicznymi. Rozległość i głębokość rany zależy od czynnika wywołującego, jego siły i miejsca, na które działał.

Podział ran ze względu na czynnik wywołujący:

>> przyczyny egzogenne:

• mechaniczne (rany cięte, kłute, tłuczone, postrzałowe)
• termiczne (oparzenia, odmrożenia)
• chemiczne (oparzenia chemiczne)
• elektryczne (oparzenia)

>> przyczyny endogenne

• owrzodzenia (owrzodzenia podudzi, odleżyny, stopa cukrzycowa) – np. upośledzenie krążenia

Podział ran ze względu na czas gojenia:

• ostre – krócej niż 8 tygodni
• przewlekłe – dłużej niż 8 tygodni

Podział ran ze względu na sposób gojenia:

• rany ostre – rany cięte, chirurgiczne, które mają równe brzegi i w których nie ma znacznego ubytku tkanki. Rany takie zamyka się za pomocą szwów, klamer lub opatrunku, a gojenie odbywa się przez rychłozrost i trwa około 6-7 dni. Jest to najkorzystniejszy sposób gojenia i określa się go jako gojenie pierwotne.

• rany przewlekłe – rany, w których występuje znaczny ubytek tkanki i/lub infekcja. W takim przypadku nie ma możliwości zbliżenia brzegów rany. Ten typ rany goi się przez ziarninowanie – po fazie zapalnej następuje faza proliferacji, w której ubytek tkanki uzupełniany zostaje ziarniną. Proces ten nazywany jest gojeniem wtórnym.

Wtórne gojenie ran

Wtórne gojenie ran dotyczy ran przewlekłych – m.in. odleżyn, owrzodzeń, oraz powikłanych ran wywołanych czynnikami egzogennymi, np. powikłanych ran chirurgicznych. W procesie ich gojenia wyróżnia się trzy fazy:

1. faza zapalna (oczyszczania)
2. poliferyzacja (ziarninowanie)
3. dojrzewanie

Faza zapalna charakteryzuje się reakcją zapalną i bólem. Organizm stara się zniszczyć bakterie, które dostały się do rany po przerwaniu ciągłości skóry. Pojawia się wysięk. Obumarłe tkanki wydalane są na zewnątrz lub wchłaniane przez organizm. Rana pokrywa się skrzepem krwi, który chroni ją przed drobnoustrojami.

W fazie poliferacyjnej zmniejsza się wysięk, zwężają się naczynia, następuje ziarninowanie – wypełnianie ubytku w tkankach i naskórkowanie – pokrywanie rany nowym naskórkiem.

W fazie dojrzewania następuje proces przebudowy zagojonej już rany, aby uzyskać wytrzymałość jak najbardziej zbliżoną do nieuszkodzonej skóry.Przebieg procesu gojenia i czas jego trwania jest zależny od wielu zróżnicowanych czynników: ogólnego stanu pacjenta – jego wieku, stanu odżywienia i chorób współistniejących; od rodzaju rany, jej umiejscowienia, sposobu jej zamknięcia, czystości oraz czasu, który upłynął od czasu zranienia do opatrzenia.

Rocznie różnego typu oparzeniom ulega około 1% naszej populacji. Liczba Polaków dotkniętych oparzeniami wynosi więc nawet do 400 000 pacjentów rocznie. Około 50-80% poparzonych to głównie dzieci w wieku 2 do 4 roku życia.

Ze względu na głębokość, rany oparzeniowe klasyfikujemy w następujący sposób:

• stopień I – oparzeniu ulegają wyłącznie powierzchowne warstwy naskórka. Głównymi objawami uszkodzenia są żywoczerwony rumień oraz bolesność. Rana zwykle goi się bez powikłań i nie pozostawia blizn.
• stopień IIA – oparzeniu ulega prawie cała warstwa naskórka oraz powierzchowne warstwy skóry właściwej. Rany są zwykle żywoczerwone, bardzo bolesne, a ich cechą charakterystyczną są pęcherze. Urazy oparzeniowe stopnia IIA mogą pozostawiać niewielkie przebarwienia, a czasami nawet blizny.
• stopień IIb – zniszczeniu ulega naskórek oraz głębokie warstwy skóry właściwej. W tego typu urazach oparzeniowych obserwuje się obecność powierzchownej martwicy naskórkowo-skórnej. Rany te są bardzo bolesne, pozbawione pęcherzy, blade bądź różowe, szare, ceglaste, a nawet czarne. Ponadto, mogą pozostawiać niekorzystnie blizny przerostowe.
• stopień III – oparzenia pełnej grubości skóry właściwej. Rany zwykle mają barwę brunatną, brązową, blado-żółtą bądź czerwoną.
• stopień IV – oparzenia pełnej grubości skóry, w których dochodzi do zniszczenia tkanek leżących pod tkanką podskórną – mięśni, ścięgien, kości, stawów.

W III i IV stopniu następuje uszkodzenie lub całkowite zniszczenie warstwy rozrodczej skóry.

Powikłania ran oparzeniowych

Częstym powikłaniem po wygojeniu ran oparzeniowych są blizny przerosłe i przykurcze stawów. Blizny przerosłe występują między innymi w następstwie wzmożonego ukrwienia, zwiększonego rozwoju fibroblastów, zwiększonego odkładania się kolagenu i występowania przewlekłego obrzęku. We wszystkich tych przypadkach, gdy żywe, czerwone zabarwienie blizny nie ustępuje do dwóch miesięcy, a blizna staje się coraz twardsza, należy liczyć się z powstaniem blizny keloidowej. Bliznowce mają strukturę guzkowatą, która jest wynikiem wzmożonego metabolizmu. Ich wzrost stymulowany jest przez mikrofagi i fibroblasty pobudzające przyrost włókien kolagenowych. powikłania te są uciążliwe, ponieważ ograniczają sprawność narządu ruchu i jednocześnie szpecą chorego. Zapobiegawczo stosuje się odpowiednie ułożenie ciała, unieruchomienie stawu przy pomocy szyn i aparatów ortopedycznych. Stwierdzono również, że zastosowanie stałego ucisku przewyższającego ciśnienie kapilarne naczyń, tj. około 25-30 mmHg, korzystnie wpływa na formowanie się blizny i w znacznym stopniu zapobiega przerostowi. Długotrwały ucisk powoduje niedotlenienie tkanek, zwolnienie metabolizmu oraz redukcję ilości fibroblastów. Nasilenie aktywności enzymu rozkładającego kolagen (kolagenaza) powoduje wyraźne zmniejszenie blizny. Metoda uciskowego wspomagania leczenia blizn pooparzeniowych znana jest na świecie od wielu lat, powszechnie stosowana jest także w Polsce. Presoterapię uznaje się za najbardziej efektywną, choć jest wiele alternatywnych metod terapii, jak laseroterapia, krioterapia itp. Poza negatywnymi skutkami zdrowotnymi, obecność bliznowców często negatywnie wpływa na stan psychiczny pacjentów, doprowadzając czasem do wykluczenia społecznego. W nowoczesnych technikach i procedurach medycznych wyraźnie wskazuje się nie tylko na konieczność skutecznej rehabilitacji ran oparzeniowych, lecz również na takie projektowanie przebiegu procesu terapii, który zminimalizuje możliwość pojawiania się bliznowców. Ważnym elementem nowoczesnych technik wspomagania leczenia jest stosowanie kompresji w połączeniu z działaniem opatrunków silikonowych typu Codosil™ ADHESIVE.

Mechanizm powstawania blizn pooparzeniowych

Każda rana ma możliwość samoistnego zagojenia. Rany powierzchowne, nie przekraczające warstwy brodawkowej goją się, nie pozostawiając blizn. Początek procesu gojenia cechuje oczyszczanie rany, dlatego też w miejscu tym pojawia się ogromna ilość makrofagów i histiocytów. Dochodzi do neoformacji kapilarów, co sprzyja pojawieniu się nowych komórek multipotencjalnych – limfocytów, które posiadają zdolność przekształcania się w fibroblasty. Fibroblast jest komórką, która dokonuje syntezy makromolekułów tworzących tkankę łączną. Syntezuje on tropokolagen, który ulegając polimeryzacji tworzy włókno kolagenowe. W miarę wytwarzania tych włókien następuje inwolucja włośniczek, utrata aktywności fibroblastów oraz rozpoczyna się proces reepitelizacji. W oparzeniach, gdy uraz doprowadza do uszkodzenia naskórka, warstwy brodawkowatej oraz siateczkowatej skóry, następuje silniejszy rozrost naczyń. Poszerzenie naczyń oraz tworzenie się anastomoz powoduje zastój krwi w miejscu gojenia i dobry dostęp do substancji odżywczych; pojawia się też duża ilość fibroblastów niezwykle aktywnych w procesie wytwarzania dużej ilości włókien kolagenowych. Proces naprawy z tworzeniem blizny odbywa się kosztem nowo-tworzonych fibroblastów, wśród których dochodzi do postępującego okresowo wyróżnicowania miofibroblastów odpowiedzialnych za kurczliwość, podczas gdy mastocyty zajmują się postępującym dojrzewaniem blizny. Badania biochemiczne procesu bliznowacenia wykazują, że następuje ilościowy wzrost syntezy kolagenu w porównaniu z normalnym procesem gojenia, a także pojawiają się zaburzenia jakościowe polegające na wzroście ilości macierzy mukopolisacharydów i zmniejszeniu ilości lipidów (głównie kwasu linolowego) w bliźnie. Wydaje się, że przyczyna tego leży w zmniejszonej ilości kolagenazy (enzymu rozkładającego kolagen) wynikającej ze wzrostu .1 – antytrypsyny i .2 – globulin mukoproteinowych. Zjawiska te występują prawdopodobnie wraz z toksycznym działaniem mitochondrialnym w uszkodzonych komórkach. Działanie to występuje w oparzeniu od pierwszej chwili, aż do 10 dnia procesu gojenia, w którym zaczyna się zauważać zatrzymanie tych objawów i stopniowy powrót do stanu normalnego, lub też obiektywny stopniowy wzrost odbywa się do 14 i powyżej 21 dnia w przypadku dojścia do powikłań bliznowych. Poznano również oddziaływanie gruczołów nadnercza na fibroblasty bliznowe i ich niepodważalny wpływ na procesy powstawania blizn. Stanowi to podstawę do badania ewentualnych wzajemnych zależności między powstawaniem powikłań bliznowych, a występowaniem zmian endokrynologicznych u dzieci. Oczywiście zależność taka ma miejsce w okresie wstrząsu oparzeniowego, ale dalszy jej rozwój nie jest znany. Miejscowe powikłania bliznowe rozwijające się po oparzeniu mogą być natury estetycznej lub funkcjonalnej, albo obu typów jednocześnie. Z punktu widzenia histopatologicznego ma się do czynienia z wadliwymi zmianami bliznowatymi typu hypertroloficznego, kurczliwego lub keloidalnego. Według powszechnie uznanej opinii dzieje się tak w 50% przypadków oparzeń, lecz dotychczas nie udało się dokładnie ustalić czynników wpływających na wystąpienie tych zmian, ani poznać ich znaczenia dla wczesnej oceny faktycznej możliwości ich wystąpienia. Zwłaszcza jeśli chodzi o keloidy, prawdopodobieństwo ich wystąpienia na skórze sięga nawet 80% w miejscach narażonych na naprężanie i rozciąganie.

Presoterapia – skuteczna metoda terapii blizn pooparzeniowych

Presoterapia elastyczna jako nowa technika prewencyjno-terapeutyczna zaczęła rozwijać się w latach siedemdziesiątych XX wieku i okazała się bardzo skuteczna we wspomaganiu leczenia powikłań po oparzeniach. Metoda sprowadza się do stosowania hyperkompresji (lub zwyczajnie kompresji) z wykorzystaniem stałego ucisku na bliznowce. Ucisk na obszar blizny powoduje efekt ischemiczny, zmniejsza naczynia doprowadzające, a to powoduje spadek licznych zarodków naczyniowych. Z jednej strony, przy mniejszej ilości naczyń krwionośnych napłynie mniejsza ilość krwi do blizny, z drugiej – w zależności od średnicy światła zarodków naczyniowych – prędkość krwi będzie większa i nie wytworzy się zastój, co wpłynie na zmniejszenie się ilości wytwarzanych włókien kolagenowych i zapobiegnie kurczeniu się obszaru rany. Prawidłowo przeprowadzona presoterapia elastyczna polega na stosowaniu silnego ucisku na ranę po zakończonym naskórkowaniu, przy użyciu różnego rodzaju opasek z naturalnego lateksu. Opaski takie produkowane są z nici lateksowych pokrytych włóknem syntetycznym. Dzięki stosowaniu ich na bliznę, stały ucisk jest w stanie zmienić i poprawić skład oraz jakość różnych elementów tkanek. Zmiana składu tkanek prowadzi do jakościowej poprawy, osłabienia i zmniejszenia rozmiarów blizny, a jednocześnie dzięki towarzyszącej temu uciskowi ischemii (miejscowemu niedokrwieniu) zmniejsza się natężenie charakterystycznego czerwonego zabarwienia blizny.

Ogólne zasady stosowania metody uciskowej:

• jak najwcześniejsze zastosowanie ucisku (od chwili ponownego pokrycia się rany nabłonkiem, przez dalsze 2 do 3 lat – ten czas przyjmuje się za okres dojrzewania blizny), średnio w ciągu 1 lub 1,5 roku;
• stałe, nieprzerwane, długotrwałe stosowanie ucisku na zmienione bliznowate miejsca przez indywidualnie dopasowane ubrania, które powinny wywierać ciśnienie rzędu 20-25 do 50 mm Hg/cm2.

W celu osiągnięcia jak najlepszych rezultatów, konieczna jest obserwacja i kontrola kliniczna procesu rehabilitacji kompresyjnej oraz okresowa wymiana ubrań uciskowych, wynikająca z utraty elastyczności stosowanej dzianiny oraz ewentualnej zmiany masy/wymiarów ciała pacjenta. Czas terapii uciskiem jest zmienny – optimum to okres do 2 lat. W przypadku wystąpienia miejscowych powikłań takich jak: podrażnienia, wyprzenia, pęknięcia skóry, psychiczny brak tolerancji ze strony pacjenta, należy czasowo przerwać presoterapię i starać się nie dopuszczać do powtórnych powikłań. [1]

Stopień kompresji w presoterapii

Wyroby uciskowe charakteryzują się dokładnie określonym ciśnieniem wywieranym na powierzchnię ciała pacjenta. Ciśnienie to podawane jest w jednostce milimetrów słupka rtęci (mmHg). Warunkiem skuteczności takich wyrobów jest ich rozmiar, który za każdym razem jest dobierany indywidualnie po dokonaniu dokładnych pomiarów ciała pacjenta. Na skuteczność terapii wpływa również dobór odpowiedniej klasy ucisku (stopnia kompresji), której wartość wynika z rodzaju schorzenia oraz jego zaawansowania. Dobór właściwego stopnia kompresji wyrobu uciskowego jest ważny, gdyż zbyt mały ucisk wywierany na daną część ciała nie przyniesie pożądanego efektu, natomiast zbyt duży ucisk może spowodować ryzyko wystąpienia wielu efektów niepożądanych. Powikłania mogą zaczynać się od lekkich, takich jak odparzenia, otarcia lub maceracja skóry, po bardziej poważne, takie jak pojawienie się pęcherzy surowiczych na powierzchni skóry lub powstanie odleżyn. Te oraz inne skutki uboczne będące efektem źle dobranego stopnia kompresji, powodują najczęściej konieczność natychmiastowego zaprzestania terapii. Najpowszechniej stosowaną klasyfikacją ucisku jest skala stopni kompresji stosowana w Niemczech, Szwajcarii i Włoszech. We wszystkich klasyfikacjach klasa I oznacza najsłabszy, a IV najsilniejszy ucisk. Podawane wartości odnoszą się do kompresji wywieranej przez produkt na wysokości kostki stawu skokowego. Ważne jest, aby na całej długości wyrobu uciskowego zachowana była gradacja nacisku wywieranego na kończynę. W tym przypadku najczęściej stosowana jest zasada, której założeniem jest: 100% ucisku określanego przez daną klasę (od I do IV) na wysokości kostki (dystalna część wyrobu) do 40% ucisku w jego części bliższej (proksymalnej).

 Producenci stosują różniące się od siebie klasyfikacje stopnia kompresji, natomiast klasyfikacja ucisku określona przez Europejską Komisję Standaryzacji wyróżnia następujące klasy:

• I klasa – lekki ucisk (18 – 21 mmHg),
• II klasa – średni ucisk (23 – 32 mmHg),
• III klasa – mocny ucisk (34 – 46 mmHg),
• IV klasa – bardzo mocny ucisk (min. 49 mmHg).

Skuteczna terapia z zastosowaniem ubrań uciskowych Codopress^®

Na powodzenie presoterapii duży wpływ ma właściwie dobrana odzież uciskowa. Wyroby uciskowe Codopress^®, produkowane w Łodzi przez firmę Tricomed SA, stosuje się we wspomaganiu leczenia blizn pooparzeniowych oraz w profilaktyce rehabilitacyjnej oparzeń. Do chwili obecnej wykonano ponad 20 tysięcy wyrobów Codopress^®, sukcesywnie rozszerzając asortyment, a także udoskonalając ich konstrukcję. Wytwarzane są z wysokoplastycznej, oddychającej dzianiny o jakości medycznej składającej się z przędzy poliuretanowej i poliamidowej, przez co uzyskuje się wymagane parametry, zapewniając jednocześnie wysoki komfort użytkownika. Technologia wytwarzania pozwala na zaopatrzenie każdej części ciała wg zalecanej przez lekarza klasy kompresji. Najczęściej stosowany jest ucisk w I stopniu kompresji o wartości 18-21 mmHg. Co warto podkreślić, ubrania uciskowe Codopress^® są wykonywane techniką zapobiegającą występowaniu szwów w obszarze blizny. Zapobiega to pojawianiu się niepożądanej zmiany wartości ucisku terapeutycznego.

Proces przygotowania ubrania uciskowego jest wieloetapowy:

1. Uzyskanie skierowania od lekarza -specjalisty.
2. Spotkanie pacjenta z osobą zdejmującą obmiar z kończyny lub innej części ciała.
3. Po uszyciu ubranka wyrób zostaje przymierzony, dzięki czemu sprawdza się poprawność wykonania.
4. Pacjent zostaje przeszkolony w zakresie sposobu stosowania i konserwacji.

Wszystkie ubrania uciskowe powinny być noszone nieprzerwanie, od 6 do 24 miesięcy po zakończeniu leczenia rany, dopóki nie pojawią się wyraźne objawy rehabilitacji (spłaszczenie, zblednięcie i zmięknięcie blizny). Całość terapii wymaga na ogół kilkukrotnej wymiany wyrobów uciskowych, w zależności od ich zużywania się lub zmiany wymiarów pacjentów (zwłaszcza dzieci). Należy pamiętać, że wyrób może być stosowany jedynie na całkowicie wyleczoną ranę pooparzeniową, co przedstawiono na zdjęciach poniżej:

Indywidualnie przygotowane wyroby Codopress^®:

• wywołują odpowiedni ucisk na bliznę,
• mogą być stosowane w połączeniu z innymi rodzajami terapii,
• nie powodują uczuleń i podrażnień skóry,
• zmniejszają uczucie swędzenia,
• zapobiegają powstawaniu przykurczów w obrębie stawów.

Badania kliniczne

W wyspecjalizowanych ośrodkach oparzeniowych w Siemianowicach oraz Polanicy Zdroju – wiodących w Polsce ośrodkach leczących ciężkie oparzenia – przeprowadzono badania kliniczne na szerokiej grupie pacjentów. Badano efekty związane z zastosowaniem wyrobów uciskowych Codopress^® w rehabilitacji blizn powstałych w wyniku oparzeń. Klinikami oceniającymi skuteczność wspomagania leczenia blizn z wykorzystaniem wyrobów Codopress^® były Szpital Miejski Nr 2 – Oddział Oparzeń w Siemianowicach Śląskich pod kierunkiem dr n. med. S. Sakiel oraz Wojewódzki Szpital Chirurgii Plastycznej w Polanicy Zdroju pod kierunkiem doc. dr hab. n. med. K. Kobus. Natomiast badania specjalistyczne w kwestii działania drażniącego na skórę dzianiny stosowanej w technologii wyrobów Codopress^® zostały przeprowadzone w Instytucie Leków w Warszawie pod kierunkiem dra. farm. W. Zalewskiego.

Materiały i metody

W okresie dwóch lat testowano wyroby uciskowe produkowane przez Tricomed SA u 40 pacjentów w wieku od 2 do 59 lat z powierzchnią oparzeń średnio 26%, w tym z oparzeniami głębokimi pełnej grubości skóry średnio 9%. Pacjentów podzielono na dwie grupy:

• w pierwszej grupie (20 chorych) wyroby uciskowe zastosowano bezpośrednio po wygojeniu się rany.
• w drugiej grupie (20 chorych) wyroby uciskowe Codopress^® zastosowano średnio po upływie trzech miesięcy od momentu wygojenia się rany.

Ocenie poddano okolice twarzy, szyi, klatki piersiowej, kończyny górne i dolne. Łącznie dla pierwszej grupy oceniono 24 pola, w grupie drugiej ocenie poddano 30 pól obserwacyjnych.

Wyroby poddane badaniom były oceniane pod względem ich przydatności we wspomaganiu leczenia blizn przerostowych i keloidów u 26 pacjentów w wieku od 3 lat do 58 lat. Blizny przerostowe i keloidy powstały najczęściej po oparzeniu gorącymi płynami i ogniem. Okres całkowitego zagojenia blizny pooparzeniowej od momentu zastosowania wyrobów uciskowych wynosił od miesiąca do 4 lat. W okresie poprzedzającym terapię uciskiem stosowane były masaże. Okolice ciała, które najczęściej były objęte badaniem przydatności wyrobów kompresyjnych to: staw kolanowy i łokciowy, okolice pośladków i biodra, bark, klatka piersiowa, kończyny górne i dolne.

Podczas kilkumiesięcznego noszenia wyrobów uciskowych Codopress^® stwierdzono, że:

• blizny ulegały stopniowemu spłaszczeniu,
• żywoczerwone zabarwienie blizny stopniowo bledło,
• blizny stawały się bardziej elastyczne,
• nie zaobserwowano objawów uczulenia na materiał, z którego wykonane zostały wyroby Codopress^®,
• porównując u tych samych chorych miejsca nieuciśnięte z bliznami leczonymi wyrobem uciskowym Codopress^® stwierdzono różnice w postaci utrzymujących się przerostów i twardych blizn w miejscach nieuciśniętych,
• zastosowanie wyrobów uciskowych bezpośrednio po zagojeniu rany oparzeniowej dało lepsze wyniki w porównaniu z drugą grupą chorych, u których wyroby uciskowe Codopress^® zastosowano po powstaniu blizn przyrosłych.[2]

Wnioski

1. Wyroby Codopress^® poddane ocenie są bardzo przydatne w zapobieganiu i rehabiitacji blizn przerosłych po oparzeniu.
2. Wyroby uciskowe powinny być wykonywane na indywidualne zamówienie, aby zapewnić skuteczną terapię.
3. Wczesne, bezpośrednio po zagojeniu rany oparzeniowej zastosowanie ubranek uciskowych wykonanych „na miarę” gwarantuje większą skuteczność w rehabilitacji blizn.
4. Stałe noszenie ubrań (23h na dobę) przez okres od 1 roku do 2 lat, zmienianych jedynie zależnie od ich zniszczenia się lub zmiany sylwetki dziecka:
   • skutecznie zapobiega powstawaniu przerostowych blizn;
   • powoduje zmniejszenie i w większości przypadków cofanie się bliznowców;
   • poprawia ostateczny wynik estetyczny.
5. Presoterapia pozwala na kontynuowanie rehabilitacji ruchowej i nie ogranicza aktywności życiowej pacjenta po oparzeniu.
6. Dla dzianiny, z której wytworzone były wyroby Codopress^® nie stwierdzono działania drażniącego.

Terapia skojarzona Codopress^® + opatrunek Codosil™ ADHESIVE

W ostatnich dziesięciu latach dużą popularność zyskały także opatrunki silikonowe wspomagające leczenie blizn metodą uciskową. Ich stosowanie wpływa na zmniejszenie aktywności przyrostu małych naczyń krwionośnych w bliźnie, redukcję kolagenu, a w konsekwencji zwiększenie jej elastyczności i znaczne spłaszczenie powstającej blizny. Wielu specjalistów zaleca terapię skojarzoną, polegającą na łączeniu kilku metod dostosowanych indywidualnie do pacjenta. Jedną z nich jest terapia uciskowa połączona z użyciem opatrunków przeznaczonych do rehabilitacji bliznowców. Opatrunkiem, który może być z powodzeniem użyty do skojarzonej terapii rehabilitacji blizn oparzeniowych jest Codosil™ ADHESIVE.Codosil™ ADHESIVE jest miękkim wyrobem warstwowym służącym do rehabilitacji przerosłych blizn i bliznowców. W bezpośrednim kontakcie z powierzchnią blizny znajduje się kleista warstwa silikonowa. Powierzchnia zewnętrzna opatrunku zabezpieczona jest antyadhezyjną warstwą ochronną.

Wyrób silikonowy Codosil™ ADHESIVE:

• zmniejsza uczucie swędzenia i bólu
• nie drażni i nie uczula,
• jest podatny na zginanie,
• posiada właściwości kleiste pozwalające na wielokrotne przyklejanie do powierzchni skóry,
• jest wyrobem przeznaczonym do wielokrotnego stosowania
• jest łatwy w przechowywaniu i stosowaniu.

Opatrunki silikonowe stosuje się jako środek zapobiegawczy w momencie zamknięcia blizny (zabliźnienia się) rany (8-10 doba) lub jako środek zapobiegawczy przy pierwszych symptomach pojawienia się blizny przerostowej. Wczesne zastosowanie opatrunku zwiększa szansę prawidłowej rehabilitacji blizny. Opatrunek stosuje się na nieprzerwaną powierzchnię skóry, pamiętając, aby wielkość wyrobu była o 1 cm większa niż wielkość blizny. Profilaktycznie powinien być używany 12 godzin na dobę. Pacjenci stosujący regularnie wyroby uciskowe Codopress^® oraz opatrunek silikonowy Codosil™ ADHESIVE obserwują wyraźne oznaki terapii: spłaszczenie, zblednięcie i zmięknięcie blizny. Ponadto, poprawie ulega sprawność ruchowa oraz zmniejsza się ryzyko powstania przykurczów. Wyrób Codosil™ ADHESIVE zaleca się stosować:

• w rehabilitacji przerosłych blizn i bliznowców,
• w celach profilaktycznych u osób z tendencjami do powstawania przerosłych blizn i bliznowców,
• w kosmetologii do rehabilitacji blizn po zabiegach chirurgii estetycznej.

Literatura:

[1] prof. dr hab. Babiana Mossakowska, Presoterapia u dzieci

[2] doc. dr inż. A. Nawrocki i inni, Ocena kliniczna – Opracowanie technologii i ocena artykułów medycznych do zastosowania w chirurgii plastycznej

Wszystkie wyroby Codopress^® stosowane w rehabilitacji oparzeń są szyte na zamówienie pacjenta po dokonaniu jego obmiarów. Pacjenci kierowani do Firmy Tricomed SA powinni mieć wygojone rany, bez opatrunków, aby można było prawidłowo pobrać miarę i przymierzyć wyrób. Na specjalne życzenie pacjentów wyroby Codopress^® mogą być wykonane we wszystkich czterech stopniach kompresji.

W celu otrzymania wyrobu uciskowego Codopress^® należy:

• skontaktować się w firmą Tricomed SA i umówić się na wizytę
  • tel. 42 684 78 21
  • fax 42 684 68 74

• osobiście przyjechać do siedziby firmy Tricomed SA (ul. Świętojańska 5/9, 93-493 Łódź) w umówionym terminie w celu pobrania miary i uszycia wyrobu. Opłaty za wyrób dokonuje pacjent lub stowarzyszenie, fundacja, MOPS itp., w sposób uzgodniony wcześniej w Firmą.

Więcej informacji na stronie:

• www.tricomed.com

Definicja rany

Rana to uszkodzenie skóry i czasami też głębiej leżących tkanek a nawet narządów na skutek urazu mechanicznego, termicznego lub chemicznego. Do ran wywołanych przez uraz mechaniczny zaliczamy: otarcia, skaleczenia, przecięcia, rany kłute, kąsane oraz rany chirurgiczne. Do ran wywołanych przez uraz termiczny lub chemiczny zaliczamy: wszelkiego typu oparzenia czyli termiczne, chemiczne, popromienne czy elektryczne. Istnieją pewne rodzaje ran – trudno gojące się owrzodzenia, które powstają w wyniku innych procesów – procesów chorobowych. Do ran przewlekłych zaliczamy: odleżyny (owrzodzenia troficzne), owrzodzenia żylakowe, owrzodzenie neuropatyczne oraz owrzodzenia spowodowane zakażeniami i powstałe w wyniku radioterapii czy procesów nowotworowych.

Typy gojenia ran

Ziarninowanie – przejście z fazy zapalnej do fazy proliferacyjnej, które kontrolowane jest przez makrofagi oraz inne komórki. Makrofagi to czynniki stymulujące wzrost fibroblastów.

Zwężenie rany – wiele fibroblastów przekształca się w miofibroblasty. Sieć połączonych miofibroblastów ściąga brzegi rany (0.6- 0.7 mm/na dzień).

Naskórkowanie – nowy naskórek, który potrzebny jest do całkowitego zamknięcia rany. Migrujące z brzegów rany komórki naskórka pokrywają ziarninę i tworzą nowy naskórek.

Przyczyny powstania

Oparzenia są skutkiem działania wysokiej temperatury, żrącego środka chemicznego lub prądu. Do najczęstszych przyczyn oparzeń należy energia cieplna, której źródłem może być gotująca woda, para wodna, gorące substancje płynne bądź półpłynne jak tłuszcz czy parafina, jak również oparzenia spowodowane urządzeniami gospodarstwa domowego.

W oparzeniach elektrycznych głównym czynnikiem uszkadzającym jest przejście przez tkanki prądu o wysokim napięciu z towarzyszącym ich ogrzaniem. Natomiast oparzenia chemiczne zwykle spowodowane są działaniem zwykłych kwasów bądź zasad. Bez względu na źródło powstania oparzenia stanowią specyficzne urazy i mogą stać się przyczyną poważnych powikłań w życiu pacjenta.

Grupy ryzyka

Ryzyko wystąpienia oparzeń należy uwzględnić u wszystkich osób, jednak najbardziej zagrożone są:

• dzieci w wieku od 2 do 4 lat
• dorośli pracujący w warunkach zagrożonych (górnicy, hutnicy, strażacy, spawacze itp.)

Objawy

Głównym czynnikiem warunkującym typ oparzenia jest jego głębokość, zgodnie z którą wyróżniamy następujące typy oparzeń:

• Stopień I – oparzeniu ulegają wyłącznie powierzchowne warstwy naskórka. Głównymi objawami uszkodzenia są żywoczerwony rumień oraz bolesność. Rana zwykle goi się bez powikłań i nie pozostawia blizn.
• Stopień IIa – oparzeniu ulega prawie cała warstwa naskórka oraz powierzchowne warstwy skóry właściwej. Rany są zwykle żywoczerwone, bardzo bolesne, a ich cechą charakterystyczną są pęcherze. Urazy oparzeniowe stopnia IIa mogą pozostawiać niewielkie przebarwienia, a czasami nawet blizny.
• Stopień IIb – zniszczeniu ulegają naskórek oraz głębokie warstwy skóry właściwej. W tego typu urazach oparzeniowych obserwuje się obecność powierzchownej martwicy naskórkowo-skórnej. Tego typu rany są bardzo bolesne, pozbawione pęcherzy, blade bądź różowe, szare, ceglaste, a nawet czarne. Ponadto mogą pozostawiać niekorzystnie blizny przerostowe.
• Stopień III – oparzenia pełnej grubości skóry właściwej. Rany zwykle mają barwę brunatną, brązową, blado-żółtą bądź czerwoną.
• Stopień IV – oparzenia pełnej grubości skóry, w których dochodzi do zniszczenia tkanek leżących pod tkanką podskórną – mięśni, ścięgien, kości, stawów.

Umiejscowienie

Oparzenia powstają w miejscach kontaktu ciała z czynnikami termicznymi.
Najczęściej zdarza się to na:

• tułowiu
• kończynach górnych
• kończynach dolnych

Do kogo po poradę?

Oparzenia pierwszego stopnia

można leczyć w zakresie domowym, a ewentualne braki w postępie leczenia lub komplikacje należy skonsultować z lekarzem pierwszego kontaktu

Oparzenia drugiego i trzeciego

należy możliwie szybko nałożyć opatrunek hydrożelowy np. Medisorb G i niezwłocznie zgłosić się do lekarza lub skontaktować się ze stacją pogotowia ratunkowego

Oparzenia czwartego stopnia

niezwłocznie skontaktować się ze stacją pogotowia ratunkowego lub najbliższym szpitalem

Jak leczyć?

W zależności od stopnia oparzeń leczenie odbywa się w zróżnicowany sposób.

Oparzenia I stopnia – obejmują wyłącznie nabłonek. Miejsce, które uległo poparzeniu jest zaczerwienione, lekko obrzęknięte i suche. Odczuwalne jest silne pieczenie. Szybkie udzielenie pomocy z wykorzystaniem opatrunku hydrożelowego np. Medisorb G pozwala na szybkie zagojenie się rany.

Oparzenia II stopnia – uszkadzają skórę właściwą. Staje się ona czerwona, a na jej powierzchni powstają pęcherze, które wypełniają się płynem tkankowym. Oparzenia II stopnia są bardzo bolesne. Podobnie jak oparzenia I stopnia szybkie udzielenie pomocy z wykorzystaniem opatrunków hydrożelowych np. Medisorb G pozwala na szybkie zagojenie. W przypadku, gdy oparzenie jest rozległe wymaga leczenia szpitalnego.

Oparzenia III i IV stopnia – naruszają tkanki położone pod skórą. Uszkodzeniu może ulec tkanka łączna, naczynia krwionośne, mięśnie i nerwy. Skóra może przybrać woskowy wygląd, białawą lub zwęgloną barwę. Osoba poszkodowana może nie odczuwać żadnego bólu, ponieważ zdewastowani uległy zakończenia nerwów. Tego rodzaju oparzenia wymagają niezwłocznej specjalistycznej pomocy medycznej, niekiedy nawet przeszczepu skóry lub rekonwalescencji w komorach hiperbarycznych.

Częstym powikłaniem po wyleczeniu ran oparzeniowych są blizny przerosłe i przykurcze stawów. Ich długa rekonwalescencja powinna być prowadzona przy wykorzystaniu presoterapii czyli rehabilitacji blizn za pomocą wyrobów uciskowych np. Codopress^® połączonych z opatrunkami silikonowymi Codosil^® ADHESIVE.

Profilaktyka

Dotychczasowe statystyki wskazują, iż rocznie różnego typu oparzeniom ulega około 1% naszej populacji. Według tych danych liczba Polaków dotkniętych przez różnego typu oparzenia wynosi nawet do 400 000 pacjentów rocznie. Oparzenia bardzo często związane są z rodzajem aktywności zawodowej chorych, jak również wiekiem. Około 50-80% poparzonych to głównie dzieci w wieku 2 do 4 roku życia.

Profilaktyka oparzeń powinna przede wszystkim być nastawiona na takie przygotowanie domu, w którym mały człowiek będzie czuł się bezpiecznie czyli:

• Nigdy nie zostawiaj małego dziecka bez opieki.
• Unikaj stawiania na stole gorących napojów, zup lub naczyń wyjętych bezpośrednio z piekarnika.
• Na stołach w domach dzieci małych – zwłaszcza tych raczkujących nie powinno być obrusów – chwytając obrus dziecko może ściągnąć na siebie wszystko co na nim stoi.
• Unikaj pozostawiania włączonego żelazka w pokoju, w którym przebywa dziecko; wyłączone żelazko musi ostygnąć również poza zasięgiem dziecka.
• Przy gotowaniu posiłków staraj się robić wszystko na palnikach pod ścianą – tych z dala od dziecka; możesz zastosować też specjalne osłony, które uniemożliwiają dziecku dotknięcie gorącego garnka lub zrzucenie go na siebie.
• Posiadacze płyt ceramicznych powinni pamiętać, że wyłączona płyta nie pozwala dziecku zauważyć niebezpieczeństwa, a dotknięcie jej przed całkowitym ostygnięciem może skutkować poważnym oparzeniem.

Jednym słowem rodzice nie pozostawiajcie tych najmłodszych bez opieki

Anna Rogalewska, Patrycja Judycka

Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych SA

Ewolucja trendów w opatrywaniu ran

Od ziół i liści, przez gazę i bandaż, aż do profesjonalnych opatrunków – ewolucja opatrywania ran sięga przeszło kilkudziesięciu tysięcy lat. Toruńskie Zakłady Materiałów Opatrunkowych już od ponad 60 lat za pomocą swoich wyrobów kreują najlepszy w danych czasach sposób zabezpieczania ran. Na przestrzeni lat zmieniał się proces produkcji, rodzaj produkowanych opatrunków, nie zmieniało się tylko jedno – dbałość o wysoką jakość wytwarzanych wyrobów, które będą spełniać najwyższe wymogi bezpieczeństwa. Wyroby medyczne marki Matopat od zawsze są symbolem wysokiej jakości, innowacji i wyrobów spełniających kryteria biozgodności.

Dobór odpowiedniego opatrunku – na co pacjent powinien zwrócić uwagę?

Przede wszystkim na rodzaj rany, który definiuje sposób jej gojenia. Innych opatrunków użyjemy do zaopatrzenia ran chirurgicznych (precyzyjnych, czystych, wykonanych w zaplanowanym miejscu przez wykwalifikowany personel medyczny), a innych do zaopatrzenia świeżych ran pourazowych, a jeszcze innych do zaopatrzenia trudno gojących się ran ze znacznym ubytkiem tkanek. Do zidentyfikowanej rany dobieramy odpowiedni, profesjonalny opatrunek, który nie tylko ograniczy ryzyko jej infekcji, zoptymalizuje czas i skuteczność gojenia, ale także zwiększy komfort życia pacjenta. Dzięki coraz bardziej dostrzegalnemu przechodzeniu trendów z rynku szpitalnego na rynek aptek, specjalistyczne opatrunki będące dotychczas głównie w profesjonalnym użyciu, mogą być używane również przez pacjentów w warunkach domowych.

Właściwości profesjonalnych opatrunków

Drobne skaleczenia i otarcia można zabezpieczyć czystym, wygodnym plastrem i pozostawić samemu sobie, nastąpi wówczas formowanie strupa i gojenie rany. W przypadku poważniejszych ran, np. pooperacyjnych, wskazane jest użycie profesjonalnych opatrunków takich, jakie używane są w szpitalach. Profesjonalne opatrunki pooperacyjne są sterylne, chłonne, elastyczne i ”wyspowe”, co oznacza, ze warstwa kleju szczelnie mocuje wyrób z każdej strony, nie dopuszczając do wnikania zanieczyszczeń do rany. Jednocześnie wkład chłonny powinien być zawsze zabezpieczony przed przywieraniem opatrunku do powierzchni rany i szwów chirurgicznych. Opatrunki profesjonalne charakteryzują się ponadto przepuszczalnością dla powietrza, dzięki czemu umożliwiają skórze „oddychanie”.

Przykładem profesjonalnych opatrunków do leczenia ran pooperacyjnych są opatrunki Fixopore S i Fixopore F. Pierwszy wykonany jest z elastycznej włókniny, która sprawia, że łatwo dopasowuje się nawet do trudnodostępnych części ciała pacjenta i nie ogranicza jego ruchów. Opatrunek włókninowy jest podstawowym opatrunkiem służącym do zabezpieczania ran pooperacyjnych w szpitalach. Specjalna gładka warstwa wkładu chłonnego tego opatrunku nie przykleja się do powierzchni rany ani szwu, umożliwiając bezpieczną i bezbolesną zmianę opatrunku, bez ryzyka jej uszkodzenia. Zastosowany klej jest hipoalergiczny. Drugi wspomniany opatrunek Fixopore F jest wykonany z ultracienkiego filmu poliuretanowego, który zapewnia ranie pełną wodoszczelność. Ta cecha ułatwia pacjentom swobodne wykonywanie codziennych czynności, bez konieczności częstszej zmiany opatrunku i ryzyka zainfekowania rany.Zalety nowoczesnych opatrunków mogą zostać w pełni wykorzystane tylko jeśli będą stosowane zgodnie z instrukcją użycia.

Edukacja pacjenta

Rolą Farmaceuty jest nie tylko pomoc w doborze odpowiedniego opatrunku ale również uświadomienie roli umiejętnego dbania o ranę. Oczyszczenie rany oraz właściwa zmiana opatrunku to kluczowe zaraz po doborze opatrunku parametry szybkiego i bezkomplikacyjnego gojenia rany. Ogólna zasada specjalistycznego gojenia ran głosi, że: opatrunek należy zmieniać tak rzadko jak to możliwe, stosując się do zalecanego czasu użytkowania, oraz tak często jak to koniecznie, obserwując wygląd rany i opatrunku.

Więcej informacji na temat profesjonalnych opatrunków do leczenia różnego rodzaju ran można znaleźć na stronach: matopat.pl, na-rany.pl oraz plastry.matopat.pl.